Оё Осиёи Миёна боз шоҳиди танишҳое ҳамчун даргирии марзӣ миёни низомиёни тоҷик ва қирғиз хоҳади буд?

Муноқишаҳои марзӣ яке аз мироси барҷо монда аз Иттиҳоди Ҷамоҳири Шуравӣ дар ҳавзаи АвруОсиё аст мавзӯе, ки боис мешавад гаҳгоҳе таниш дар минтақае аз ин манотиқ авҷ гирад. метавон нуқтаи авҷи ин муноқишотро буҳрони Қарабоғ донист, ки сабаби як ҷанги ҳамаҷониба миёни ҷумҳӯрии Озарбойҷон ва Арманистон шуд, ки тайи он бархе заминҳои ишғол шуда дар Қарабоғ озод шуд.

Ин муноқишот дар ҳавзаи Осиёи Марказӣ низ каму беш вуҷуд доштааст, аммо сатҳи он ба гунае набудааст, ки кишварҳои минтақа иқдомоти моҷароҷўёнаро барои илҳоқи сарзамини минтақаҳои мавриди муноқиша дар ҳадди буҳрони Қарабоғ аз худ нишон диҳанд.

Яке аз минтақаҳое, ки гоҳ дар он даргирӣ сурат мегирад минтақаи марзӣ миёни Тоҷикистон ва Қирғизистон аст, тайи чанд рӯзи гузашта ахборе дар бораи вуҷуди даргирии густурда дар минтақаҳои марзии Боткан, Исфара ва Ворух мунташир шуд ва шиддати он ба ҳадде бесобиқа буд, ки ду кишвар таҷҳизоти вазнини тупхонаӣ ва ҳатто чархболҳои ҷангии худро низ вориди майдони даргириҳо карда ва ҳамин мавзӯъ сабаби ворид омадани талафоти ҷонӣ ва хисоратҳои густурдае дар деҳаҳои марзӣ шуд ривоятҳое ҳам аз ҳар ду тараф дар бораи минтақаи оғози ин даргирӣ матраҳ шудааст, ки дар ин байн расонаҳои тоҷик муддаӣ шуданд талошҳое аз сӯи Қирғизистон барои тасарруфи маркази об сурат гирифтааст ва манобеи қирғиз низ муддаӣ ҳастанд убури шаҳрвандони тоҷик аз бахше аз қаламрави Қирғизистон ва низ иқдомоти бархе коргарони тоҷик дар наздикии рудхонаҳои маҳаллӣ дар бардоштани овор ва низ насби таҷҳизоти назоратӣ монанди дурбин сарчашмаи оғози даргирӣ аст.

Даргириҳо дар минтақаи мавриди муноқиша то ҷое идома ёфт, ки сабаби кушта ва захмӣ шудани даҳҳо нафар аз шаҳрвандони ду тараф гардидааст, Қирғизистон асри рӯзи панҷшанбе аз эълони пешниҳоди оташбас хабар доду Тоҷикистон низ ин пешниҳоди Бишкекро пазируфт. Пас аз он, ду тараф тамоми неруҳои низомии даргир дар минтақаи марзиро ақаб кашида ва ба маҳалли истиқрори доимии худ бозгардонданд; иқдоме, ки муфид воқеъ нашуда ва рӯзи ҷумъа бо гушодани оташ аз сӯи ду тараф ба сӯи якдигар аз сар гирифта шуд ва албатта дар поён сабаби тавофуқи оташбаси дуюм миёни тарафайн гардид.

Баъд аз ба вуҷуд омадани ин даргириҳо сухангӯи Вазорати хориҷаи Русия аз омодагии кишвараш барои кумак ба ҳалли буҳрони ба вуҷуд омада миёни Қирғизистон ва Тоҷикистон дар заминаи ҳалли муноқишоти марзии ду тараф хабар дод.

Бар ин асос Мария Захарова изҳор дошт: Маскав аз Тоҷикистон ва Қирғизистон мехоҳад то ихтилофотшонро аз тариқи гуфтугӯ ҳал карда ва омодаи созиши дипломатик ва сиёсӣ бошанд. “Мо аз ду тараф мехоҳем то ба як тавофуқи баландмуддат даст пайдо кунанд, ки иҷозати оддисозии авзоъ ва иҷтиноб аз вуқуъи дубораи даргириҳои мушобеҳро медиҳад. Ин мавзӯъ фақат аз тариқи музокира ба даст меояд.” Вай идома дод, Маскав ҳомиӣ ва пуштибони тасмими Душанбе ва Бишкек барои ташкили як коргурӯҳи муштарак ба манзури назорат бар авзои марзӣ аст. Ҳамчунин бо тавваҷӯҳ ба афзалиятҳои ҳамкории стратежик бо Қирғизистон ва Тоҷикистон, Русия омодаи кумак ба ҳар шакл барои ҳалли тамомии ихтилофот аз тариқи равишҳои дипломатик ва сиёсӣ аст.

Нақши Русия дар ҳалли буҳрони пеш омада миёни Тоҷикистон ва Қирғизистон ва буҳронҳои мушобеҳе чун Қарабоғ ғайри қобили инкор аст зеро, ки Осиёи Марказӣ ва Қафқоз дар арсаи манофеи Геополитикаи Русия қарор гирифтаанд ва ду ҷузъи геостратежики ин кишвар ҳастанд. Русия мекушад, ки қудрати бонуфуз ва таъинкунандаи минтақа бошад илова бар он пайвандҳои иқтисодии амиқу густурда, ҳассосияти ҷиддии Маскавро нисбат ба масоили минтақаҳои атрофи худ шиддат бахшидааст. Алоқа барои ҳамгароии дубора ва эҳёи равобити иқтисодии аз ҳам гусаста бар асоси мантиқи қоидаҳои иқтисодӣ ҳам дар ин минтақа мавриди таваҷӯҳи Русия қароргирифтааст ва ҳамин амр сабаб шудааст, то Маскав ба дунболи эҷоди субот дар минтақа бошад.

Нависанда : Марзия Шарифӣ